Historija Poljske

Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Historija Poljske počinje dolaskom Slavena i uspostavljanjem stalnih naselja tokom ranog srednjeg vijeka. Knez Mješko I, osnivač dinastije Pjast, se smatra de facto tvorcem poljske države nakon pokrštavanja 966. godine. Kneževina Poljska je postala srednjevjekovno kraljevstvo tokom vladavine njegovog sina Boleslava I. Vladavina najuspješnijeg kralja iz dinastije Pjast, Kazimira III Velikog, je označila period ekonomskog prosperiteta i teritorijalne ekspanzije. Vladavina Jagelonske dinastije od 14. do 16. stoljeća je donijela bliske veze sa Velikom Kneževinom Litvanijom, što je doprinijelo kulturnoj renesansi i teritorijalnom proširenju koje je kulminiralo uspostavljanjem Poljsko-Litvanske Unije 1569.

Na svom početku, Poljsko-litvanska unija je bila u mogućnosti da održi nivo prosperiteta postignut tokom vladavine Jagelonske dinastije preko izuzetno sofisticirane plemenske demokratije. Od sredine 17. stoljeća, nakon razornih ratova i pogoršanja političkog sistema, došlo je do perioda pada moći. Nakon značajnih unutrašnjih reformi koji su uvedeni krajem 18. stoljeća, posebno Ustava 3. maja 1791, došlo je do stabilizacije unije. Kako ne bi dozvolili dalje jačanje Poljsko-litvanske unije, nakon niza invazija poljsku teritoriju su 1795. podijelili Rusko Carstvo, Kraljevina Pruska i Habsburška Monarhija. Od 1795. do 1918. godine, nezavisna Poljska država nije postojala, osim snažnih pokreta poljskog otpora. Nakon neuspjeha posljednje vojne pobune protiv Ruskog carstva u januaru 1863. godine, poljaci su sačuvali svoj identitet preko obrazovnih inicijativa kako bi modernizovali privredu i društvo. Prilika da povrate nezavisnost se ostvarila tek nakon Prvog svjetskog rata, kada su ove tri imperijalne sile fatalno oslabile nakon gubitka rata i revolucije.

Druga Poljska republika, osnovana 1918. godine, je postojala kao nezavisna država do 1939, kada su je nacistička Njemačka i SSSR uništile tokom invazije početkom Drugog svjetskog rata. Tokom nacističke okupacije Poljske između 1939. i 1945. godine stradali su milioni poljskih građana. Poljska vlada u egzilu je doprinijela savezničkoj pobjedi kroz sudjelovanje mnogih poljaka u vojnim kampanjama na istočnim i zapadnim frontovima. Napredak sovjetskih snaga prema zapadu 1945. natjerao je nacističke njemačke snage da se povuku iz Poljske, što je dovelo do uspostavljanja komunističke satelitske države poznate kao Narodna Republika Poljska. Do kasnih 1980-ih reformski pokret Solidarnost izvršio je mirnu tranziciju Poljske sa komunističke države na kapitalistički ekonomski sistem i liberalnu parlamentarnu demokratiju. Ovaj proces je rezultirao stvaranjem Treće Poljske republike 1989.